Rouw op de werkvloer

Uit onderzoek van CNV blijkt dat rouw zonder goede begeleiding vaak leidt tot langdurig verzuim. Eén op de tien rouwende werknemers krijgt een burn-out en bijna 40 procent keert te snel terug naar het werk na het verlies van een dierbare. Voor sommigen biedt werk juist houvast en afleiding, voor anderen is het een extra belasting. Steun van leidinggevenden en collega’s kan dan het verschil maken.

Maar wat kun je zelf doen als je met rouw te maken krijgt? En hoe kun je een collega ondersteunen die een verlies heeft meegemaakt?

Wat is rouw?

Rouw is de natuurlijke reactie op een ingrijpend verlies. Het is het proces waarin je probeert om te gaan met de emoties en veranderingen die ontstaan wanneer iemand of iets dierbaars wegvalt. Vaak denken we bij rouw aan het overlijden van een partner, ouder of kind. Maar rouw kan ook ontstaan na het verlies van een huisdier, een scheiding, ontslag, een verhuizing of het wegvallen van gezondheid. Elk verlies dat betekenisvol is, kan rouw oproepen.

Hoe iemand rouwt, verschilt van persoon tot persoon. De omstandigheden van het verlies spelen daarbij een grote rol. Een plotseling overlijden, bijvoorbeeld door een ongeluk of zelfdoding, roept vaak andere gevoelens op dan een overlijden na een langdurige ziekte. Emoties als schok, verdriet, schuld, opluchting of verwarring kunnen elkaar afwisselen of tegelijk aanwezig zijn. Ook iemands karakter, levenservaring en omgeving beïnvloeden hoe het rouwproces verloopt.

Er bestaan modellen die houvast bieden, zoals:

• De vijf fasen van Kübler-Ross: ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en aanvaarding.
• De vier rouwtaken van William Worden: het verlies aanvaarden, de pijn voelen, je aanpassen aan een nieuw leven en opnieuw verbinding maken.

Maar rouw volgt geen vast patroon. Er is geen ‘juiste’ manier of tijdlijn. Iedereen rouwt op zijn eigen manier, in zijn eigen tempo.

Rouwsignalen herkennen bij jezelf of bij een collega

Rouw is niet altijd zichtbaar. Veel mensen keren snel terug naar hun werk omdat ze denken dat het van hen verwacht wordt of omdat ze hun verdriet willen wegdrukken. Dat kan risico’s met zich meebrengen.

"Als iemand te snel weer aan het werk gaat na een verlies, vergroot dat de kans op overbelasting en uiteindelijk uitval. Rouw vraagt tijd én ruimte." 

—Casemanager verzuim - Driessen

Het helpt om signalen van rouw bij jezelf of bij een collega te herkennen. Vroege ondersteuning kan langdurig verzuim helpen voorkomen. Let daarom op de volgende signalen:

Emotionele signalen

• Prikkelbaarheid of stemmingswisselingen
• Teruggetrokken of somber gedrag
• Snel geëmotioneerd raken

Cognitieve signalen

• Verminderde concentratie
• Vergeetachtigheid
• Moeite met beslissingen nemen of traag denken

Fysieke signalen

• Vermoeidheid of uitputting
• Slaapproblemen
• Lichamelijke klachten zonder duidelijke medische oorzaak, zoals hoofdpijn of spanningen

Gedragsmatige signalen

• Afnemende prestaties of meer fouten
• Zich afsluiten van collega’s of sociale situaties vermijden
• Onregelmatig werkritme of juist overmatig werken als afleiding
• Moeite met deadlines  

Rouwverlof: hoe zit het met de regels? 

In Nederland bestaat er op dit moment nog geen algemeen wettelijk recht op rouwverlof. Alleen bij een overlijden in de directe omgeving kun je gebruikmaken van calamiteitenverlof, een kortdurend verlof van enkele uren tot dagen, bedoeld voor praktische zaken rondom de uitvaart.

Er ligt inmiddels wel een wetsvoorstel klaar dat rouwverlof wettelijk moet vastleggen. Als dit wordt aangenomen, krijgen werknemers bij het overlijden van een partner of minderjarig kind recht op vijf doorbetaalde verlofdagen, mits zij zorgdragen voor een gezin met minderjarige kinderen. De ingangsdatum van deze wet is nog niet bekend.

Tot die tijd zijn cao-afspraken leidend. Volgens vakbond CNV biedt ongeveer 20% van de cao’s een ruimere regeling dan wettelijk vereist. Zo kennen cao’s in onder andere de bouw, kinderopvang en het openbaar vervoer al een regeling van tien dagen rouwverlof.

Veel organisaties hanteren daarnaast de volgende vuistregel:

• 4 dagen bij overlijden van een eerstegraads familielid (partner, kind, ouder)
• 2 dagen bij tweedegraads familie (broer, zus, grootouder)
• 1 dag bij verdere familie

Voor andere vormen van verlies, zoals een overleden vriend, een miskraam of het verlies van een huisdier, is vaak niets geregeld. Juist dan is het belangrijk om in gesprek te gaan en samen te kijken wat mogelijk is.

Wat kun je doen als je rouwt?

Rouw op de werkvloer vraagt om tijd, aandacht en communicatie. Er is geen standaardoplossing, maar met een paar bewuste stappen kun je jezelf helpen.

1. Voer een open gesprek
   Vertel je leidinggevende of collega’s wat er speelt en wat je nodig hebt. Misschien wil je liever wat rust, of juist afleiding. Door open te zijn voorkom je misverstanden en houd je grip op wat haalbaar is.
2. Gun jezelf tijd
   De ene dag lukt werken prima, de andere dag niet. Dat is normaal. Verwacht niet te veel van jezelf en geef aan als het even te veel wordt.
3. Vraag om flexibiliteit
   Rouw verloopt grillig. Soms helpt het om tijdelijk minder uren te werken of aangepaste taken te krijgen. Overleg met je leidinggevende wat mogelijk is, bijvoorbeeld thuiswerken of flexibel beginnen.
4. Zoek steun
   Rouwen hoef je niet alleen te doen. Praat met mensen die je vertrouwt of vraag hulp van een vertrouwenspersoon, bedrijfsmaatschappelijk werker of rouwcoach.

Hoe kun je een collega ondersteunen die rouwt?

Rouw raakt niet alleen degene die het meemaakt, maar ook de mensen eromheen. Collega’s willen vaak helpen, maar weten niet goed hoe. Toch kun je veel betekenen.

1. Erken het verlies
   Een simpel bericht, kaartje of even iets zeggen kan veel betekenen. Zeg liever iets kleins dan niets.
2. Luister zonder oordeel
   Je hoeft het niet op te lossen. Luisteren is vaak genoeg. Vraag hoe het gaat en respecteer het antwoord, ook als dat moeilijk is.
3. Toon geduld
   Rouw verdwijnt niet na een paar weken. Verwacht niet dat iemand snel weer de oude is. Geef ruimte voor ups en downs.
4. Bied praktische hulp
   Vraag of je iets kunt overnemen of regelen. Kleine gebaren kunnen een groot verschil maken.
5. Blijf betrokken
   Ook na verloop van tijd. Juist als de eerste aandacht wegebt, is het fijn als iemand nog even vraagt hoe het gaat.

Samen zorgen voor ruimte

Rouw vraagt geen regels, maar ruimte. Of je nu zelf rouwt of iemand in je omgeving ondersteunt, het belangrijkste is dat er begrip en aandacht is. Wie zich gesteund voelt in moeilijke tijden, hervindt sneller zijn kracht. Werk je via Driessen? Dan kun je altijd rekenen op steun vanuit ons. Jouw (werk)geluk staat voor ons centraal. Lees hier meer over onze werkbeloftes of bekijk onze vacatures.

"Rouw vraagt geen regels, maar ruimte. Wie zich gesteund voelt, hervindt sneller zijn kracht."

—Casemanager verzuim - Driessen