Hoe geef je als schoolleider leiding aan een team in deze tijden van crisis? Een team waar de medewerkers elkaar een tijdje niet hebben gezien. Leerlingen die afgelopen weken thuis hebben gezeten en daar, zo goed mogelijk, onderwijs hebben gekregen. Scholen gaan momenteel in de “overleefstand”.
"Nooit eerder was de druk om het onderwijssysteem te veranderen, te verbeteren en te innoveren zo dringend."
De nieuwe realiteit
Er komen dagelijks veel vragen af op de schoolleider. De focus ligt daarbij vooral op het pragmatisch regelen van zaken en taken om deze onwerkelijke tijd door te komen. Toch zijn er ook aan aantal vragen die je kunnen helpen om je voor te bereiden op deze nieuwe realiteit. Scholen hebben juist nu toekomstbewuste schoolleiders nodig.
Tijdens de crisis wordt er met man en macht gewerkt om alle kinderen van goed onderwijs te voorzien. Als schoolleider ben je niet altijd voorbereid op een crisis als deze en leef je van dag tot dag. Niet alleen de globalisering blijft leiden tot nieuwe ontwikkelingen op het gebied van onderwijsinnovatie maar ook een crisis als deze. Nooit eerder was de druk om het onderwijssysteem te veranderen, te verbeteren en te innoveren zo dringend.
Het is dus juist nu van belang om na te denken op welke manier je als schoolleider leiding gaat nemen tijdens maar vooral ook na de crisis.
Stip op de horizon
Focus is niet slechts een kwestie van het formuleren van doelen. Het is een proces dat initiële en voortdurende betrokkenheid behoeft. De stip aan de horizon zal door deze crisis misschien niet veranderen, de manier waarop je er gaat komen wel. Dat betekent vooral ook aandacht voor cultuuraspecten in je organisatie.
Tijdens crisissituaties is waarschijnlijk niemand echt volledig in control. Als schoolleider moet je echter wel consequent de regie voeren. Je hebt de crisis niet onder controle, maar je hebt wel controle op de reactie(s). Een goede leidinggevende regisseert en zorgt voor de juiste inzet van mensen en middelen die voor een oplossing kunnen zorgen.
"Behouden wat goed gaat, verbeteren wat beter kan."
Hieronder enkele vragen die je je als schoolleider in deze tijd kunt stellen en die leiden tot een toekomstbewuste kijk op leiderschap. De vragen zijn onderverdeeld in de bewustzijnsaspecten uit het model van toekomstbewust leiderschap.
Kwaliteitsbewust
- Hoe borg ik de goede digitale initiatieven die we als team hebben ontwikkeld?
- Hoe gaan we om met ontstane verschillen tussen kinderen?
- Hoe krijg ik na de crisis zicht op de ontwikkeling van de kinderen?
- “Pas op de plaats, wat is er aan de hand?”
Het gezamenlijke maken van een SWOT-analyse met je team kan een mooi middel zijn om de crisis in kaart te brengen. - Realistisch, maar wel haalbaar? Kijk met je team naar de schoolplannen. Moeten we bijstellen? Wat gaan nu wel doen en wat juist niet?
- Wat betekent deze crisis voor onze kernwaarden, missie en visie van onze organisatie? Willen of moeten we deze herijken?
- Wat hebben onze leraren nodig aan pedagogisch-didactisch vaardigheden om de technologische ontwikkelingen en uitgangspunten van de 6 C’s (Deep Learning) voort te zetten en door te ontwikkelen?
- Hoe gaan we om met de huidige methodes nu leerlingen op verschillende ontwikkelingsniveaus zitten en wellicht niet alle leerstof aangeboden hebben gekregen van een betreffend leerjaar?
Systeembewust
- Wat is de impact van de crisis op onze organisatiestructuur en cultuur?
- Werd er voldoende verbinding gevoeld en wat is nu nodig in het groepsproces van het team?
- Hoe zijn de organisatieprocessen verlopen? (eigen taken, taken anderen, kwaliteit samenwerking, kwaliteit resultaat, samenwerking/effectiviteit, efficiëntie).
- Hoe verliep de informatievoorziening (zowel ontvangen als verzonden, snel/tijdig, correct, adequaat, effectief, efficiënt, dossiervorming, kwaliteit voorzieningen)?
- Welke systemen zijn nu na de crisis van invloed op onze opdracht?
- Missen we op dit moment verbindingsstukken in ons systeem? Is alles en iedereen nog aangehaakt?
- Waar knelt wet- en regelgeving en waar is ruimte ontstaan?
Omgevingsbewust
- Hadden we tijdens de crisis onze omgeving en samenwerkingspartners goed in beeld? Vraagt dit aanscherping of investering?
- Hoe blijven we in verbinding met ouders en nemen we hen mee in de evaluatie van ons onderwijs en communicatie?
- Investeren we voldoende in de relatie tussen mensen? Juist de 1 op 1 gesprekken kunnen helpend zijn om samen naar de toekomst van de school te kunnen kijken.
- Op welke wijze valt niemand buiten de boot?
- (Hoe) zijn thuissituaties van onze leerlingen en medewerkers veranderd?
- Wat heeft de crisis met de (sociaal-emotionele) ontwikkeling van kinderen gedaan?
- Welke maatschappelijke functies van onderwijs/onze school zijn in crisistijd zichtbaarder geworden?
- Kinderen zijn meer thuis geweest en hebben lange tijd in een andere omgeving gezeten. Dit is van invloed op de ontwikkeling. Is er extra aandacht nodig voor het welbevinden en de betrokkenheid van onze leerlingen?
Behouden wat goed gaat, verbeteren wat beter kan
Dat is het uitgangspunt van iedere evaluatie. Het moment waarop de evaluatie kan beginnen hangt af van de aard van de crisis. Het einde van een crisis is niet altijd duidelijk te markeren. Toch is het ook in die gevallen verstandig om niet te lang te wachten met evalueren en tussentijdse evaluatievragen de revue te laten passeren.
Dit alles vraagt om onderwijskundig leiderschap dat actief kijkt naar pedagogiek, didactiek en het curriculum. Daarvoor moet een visie en aanpak aanwezig zijn. Het is duidelijk dat de schoolleider deze veeleisende en veelzijdige taken niet alleen kan uitvoeren. Daar is een ondersteunende omgeving en een samenwerkend team voor nodig!
Dit artikel is geschreven door Frank Simons van Onderwijs Maak Je Samen. Frank Simons heeft ruim 20 jaar onderwijservaring als leerkracht, teamleider, schoolleider en meerscholendirecteur. Sinds 2019 is hij onderwijs adviseur bij Onderwijs Maak Je Samen. Onderwijs Maak Je Samen is een ondernemend onderwijsadviesbureau. Zij werken met en voor organisaties in het onderwijs. Ze ontwikkelen en delen kennis en toepassingen met klanten en organisaties als universiteiten en hogescholen. Onderwijs Maak Je Samen is een schakel tussen theorie en praktijk ten behoeve van de verdere ontwikkeling van de professional en de organisatie waarbinnen hij/zij acteert.
Bronnen:
- Crisis. (2020, 14 maart). Geraadpleegd op 14 maart 2020
- Fullan, M. & Quinn, J. (2016). De verbindende schoolleider. Helmond: OMJS i.s.m. Stichting de Brink
- Harris, A. & Jones M.S. (2017). Toekomstbewust leiderschap. Helmond: OMJS i.s.m. Stichting de Brink